ยถา กิํ? ฉายาว อนปายินีติ ยถา หิ ฉายา นาม สรีรปฺปฏิพทฺธา สรีเร คจฺฉนฺเต คจฺฉติ, ติฏฺฐนฺเต ติฏฺฐติ , นิสีทนฺเต นิสีทติ, น สกฺโกติ, ‘‘สณฺเหน วา ผรุเสน วา นิวตฺตาหี’’ติ วตฺวา วา โปเถตฺวา วา นิวตฺตาเปตุํฯ กสฺมา? สรีรปฺปฏิพทฺธตฺตาฯ เอวเมว อิเมสํ ทสนฺนํ กุสลกมฺมปถานํ อาจิณฺณสมาจิณฺณกุสลมูลิกํ กามาวจราทิเภทํ กายิกเจตสิกสุขํ คตคตฏฺฐาเน อนปายินี ฉายา วิย หุตฺวา น วิชหตีติฯ

คาถาปริโยสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ, มฏฺฐกุณฺฑลิเทวปุตฺโต โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, ตถา อทินฺนปุพฺพโก พฺราหฺมโณฯ โส ตาวมหนฺตํ วิภวํ พุทฺธสาสเน วิปฺปกิรีติฯ

มฏฺฐกุณฺฑลีวตฺถุ ทุติยํฯ

3. ติสฺสตฺเถรวตฺถุ

อกฺโกจฺฉิ มนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ติสฺสตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิฯ

โส กิรายสฺมา ติสฺสตฺเถโร ภควโต ปิตุจฺฉาปุตฺโต อโหสิ, มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตฺวา พุทฺธานํ อุปฺปนฺนลาภสกฺการํ ปริภุญฺชนฺโต ถูลสรีโร อาโกฏิตปจฺจาโกฏิเตหิ จีวเรหิ นิวาเสตฺวา เยภุยฺเยน วิหารมชฺเฌ อุปฏฺฐานสาลายํ นิสีทติฯ ตถาคตํ ทสฺสนตฺถาย อาคตา อาคนฺตุกภิกฺขู ตํ ทิสฺวา ‘‘เอโก มหาเถโร ภวิสฺสตี’’ติ สญฺญาย ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา วตฺตํ อาปุจฺฉนฺติ, ปาทสมฺพาหนาทีนิ อาปุจฺฉนฺติฯ โส ตุณฺหี อโหสิฯ อถ นํ เอโก ทหรภิกฺขุ ‘‘กติวสฺสา ตุมฺเห’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘วสฺสํ นตฺถิ, มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตา มย’’นฺติ วุตฺเต, ‘‘อาวุโส, ทุพฺพินีต, มหลฺลก , อตฺตโน ปมาณํ น ชานาสิ, เอตฺตเก มหาเถเร ทิสฺวา สามีจิกมฺมมตฺตมฺปิ น กโรสิ, วตฺเต อาปุจฺฉิยมาเน ตุณฺหี โหสิ, กุกฺกุจฺจมตฺตมฺปิ เต นตฺถี’’ติ อจฺฉรํ ปหริฯ โส ขตฺติยมานํ ชเนตฺวา ‘‘ตุมฺเห กสฺส สนฺติกํ อาคตา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘สตฺถุ สนฺติก’’นฺติ วุตฺเต ‘‘มํ ปน ‘โก เอโส’ติ สลฺลกฺเขถ, มูลเมว โว ฉินฺทิสฺสามี’’ติ วตฺวา รุทนฺโต ทุกฺขี ทุมฺมโน สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิ ฯ อถ นํ สตฺถา ‘‘กิํ นุ ตฺวํ ติสฺส ทุกฺขี ทุมฺมโน อสฺสุมุโข โรทมาโน อาคโตสี’’ติ ปุจฺฉิฯ